Portal Orzeczeń Sądu Rejonowego Poznań-Grunwald i Jeżyce w Poznaniu

POSTANOWIENIE

Dnia 23 kwietnia 2025 roku

Sąd Rejonowy Poznań – Grunwald i Jeżyce w Poznaniu, V Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych, w składzie:

Przewodniczący: asesor sądowy Tomasz Rybski

po rozpoznaniu w dniu 23 kwietnia 2025 roku

na posiedzeniu niejawnym w Poznaniu

sprawy z powództwa R. P.

przeciwko Instytutowi (...) Polskiej Akademii Nauk

o uznanie wypowiedzenia za bezskuteczne

w przedmiocie wniosku powoda o zbadanie spełnienia przez sędzię K. Z. wymogów niezawisłości i bezstronności z uwzględnieniem okoliczności towarzyszących jej powołaniu i jej postępowaniu po tym zdarzeniu

postanawia:

odrzucić wniosek.

/-/ Tomasz Rybski

UZASADNIENIE

W ustawowym terminie powód R. P. reprezentowany przez fachowego pełnomocnika wniósł o stwierdzenie, że sędzia Karolina Zywar, jako sędzia powołana uchwałą nr 300/2021 z dnia 24 marca 2021 roku, nie spełnia wymogów bezstronności i niezawisłości sędziowskiej oraz na tej podstawie wyłącznie od rozpoznania sprawy.

W uzasadnieniu swojego stanowiska wnioskodawca wskazał na to, że powołanie sędzi w procedurze awansowej z udziałem - ukształtowanej przepisami ustawy z dnia 8 grudnia 2017 roku - Krajowej Rady Sądownictwa samoistnie powoduje, że sąd w takim składzie jest sprzeczny z przepisami prawa, albowiem sędzia nie spełnia tzw. testu niezależności wskazanego w uchwale z 23 stycznia 2020 roku. Na uzasadnienie tej tezy strona powodowa powołała się na fakt, że sędzia w pełni świadomie, znając realia prawne

i polityczne, podjęła decyzję o ubieganiu się o stanowisko sędziowskie. Wnioskodawca powołując się na pogląd Sądu Okręgowego w Warszawie, wyrażony w orzeczeniu z 24 czerwca 2024 roku wskazał, że sam udział w procedurze awansowej przed Krajową Radą Sądownictwa, ukształtowaną ustawą powyżej powołaną, obala domniemanie bezstronności sędziego. Nadto, powód wniósł o rozpoznanie wniosku przez sędziego, który nie jest powołany na gruncie przepisów powołanej powyżej ustawy.

Sąd Rejonowy zważył, co następuje.

Wniosek podlegał odrzuceniu.

Stosownie do art. 42a § 2 ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. Prawo o ustroju sądów powszechnych (t.j. Dz. U. z 2024 r. poz. 334 z późn. zm.) – dalej: pusp niedopuszczalne jest ustalanie lub ocena przez sąd powszechny lub inny organ władzy zgodności z prawem powołania sędziego lub wynikającego z tego powołania uprawnienia do wykonywania zadań z zakresu wymiaru sprawiedliwości. Wniosek, który zmierza do zbadania skuteczności samego powołania sędziego w przełamaniu tej zasady i w oderwaniu od okoliczności konkretnej sprawy i stron podlega odrzuceniu na podstawie art. 42a § 8 pusp. Z taką sytuacją mamy do czynienia w niniejszej sprawie z następujących przyczyn.

Kwestie związane z wprowadzeniem do porządku prawnego instytucji, której dotyczy wniosek stanowią reakcję na formułowane w dyskursie publicznym i jurydycznym zastrzeżenia co do legalności składu Krajowej Rady Sądownictwa ukształtowanej ustawą z dnia 8 grudnia 2017 r. o zmianie ustawy o Krajowej Radzie Sądownictwa oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2018 r. poz. 3) jak i powołań sędziowskich przy jej udziale. Odnotować należy, że w tej kwestii istnieją dwa rozbieżne stanowiska. W uproszczeniu pierwsze zakłada, że skrócenie kadencji członków poprzedniej Krajowej Rady Sądownictwa oraz nadmierny wpływ władzy wykonawczej i ustawodawczej na możliwość obsady członków jej członków powoduje, że ów organ nie jest niezależny, co narusza zasadę trójpodziału władzy (art. 10 ust. 1 Konstytucji). Ma to przekładać się na wadliwość powołań sędziowskich z udziałem tak ukształtowanej rady i obaleniem domniemania bezstronności i niezawisłości sędziego powołanego z udziałem tego organu (zob. na ten temat: punkt 143 wyroku (...) z 19.11.2019 r. sygn. C-585/18 LEX nr 2741129 oraz punkt VI uzasadnienia uchwały SN z 23.01.2020 r., sygn. (...) I-4110-1/20). Przeciwne stanowisko zakłada, że skład rady jest legalny. Teza ta – w uproszczeniu - opiera się na założeniu, że skoro ustrojodawca w treści art. 187 ust. 1 pkt 2 Konstytucji pominął wskazanie organu, który ma dokonać wyboru sędziów do rady pomimo tego, że w kolejnych punktach taki organ wskazuje, to właściwy organ dokonujący wyboru tej części członków rady ma dokonać ustawodawca zgodnie z ust. 4. ww. artykułu. Na poparcie tej tezy powoływano się na postulat odejścia od korporacyjnego modelu wyboru członków rady na rzecz jego demokratyzacji, poprzez powierzenie wyboru sędziów do rady przedstawicielom narodu – posłom, co miałoby urzeczywistniać zasady wynikające z art. 4 Konstytucji (zob. na ten temat punkt 2.14. i nast. uzasadnienia wyrok TK z 20.06.2017 r. sygn. K 5/17, punkt 4.2. uzasadnienia wyroku z 25.03.2019 r. sygn. K 12/18 oraz punkt 30. i nast. uzasadnienia postanowienia SN z 19.08.2024 r., sygn. III CB 65/24).

W zapatrywaniu sądu w niniejszym składzie, niezależnie od tego jaki pogląd co do kształtu rady podzielić, to nie ulega wątpliwości, że wartość niezawisłości i bezstronności sędziego ma charakter funkcjonalny. Oznacza to, że wartości te są istotne o tyle, o ile służą wykonaniu zobowiązań państwa wynikających z art. 45 ust. 1 Konstytucji RP, art. 19 ust. 1 zd. 2 Traktatu o UE, art. 47 Karty Praw Podstawowych oraz art. 6 ust. 1 Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności. Nie są one celem samym w sobie, ale środkiem dla wyższego celu, którym jest prawo obywatela do sądu/skutecznego środka odwoławczego. Wziąwszy to pod uwagę należy stwierdzić, że jeżeli procedura nominacyjna osoby wchodzącej w skład organu sądowego była wadliwa, ale brak jest zagrożenia dla urzeczywistnienia celu, jakim jest prawo do skutecznego środka odwoławczego to nie może to prowadzić do powstania zagrożenia dla bezstronnego rozpoznania sprawy. Z tych też przyczyn – w zapatrywaniu sądu w niniejszym składzie – w judykaturze powoływano się na to, że sam fakt, iż władza ustawodawcza lub wykonawcza uczestniczy w procesie mianowania sędziego, nie może prowadzić do powstania zależności sędziego od tych władz ani do wzbudzenia wątpliwości co do jego bezstronności, jeśli po mianowaniu zainteresowany nie podlega żadnej presji i nie otrzymuje instrukcji w ramach wykonywania swoich obowiązków (tak: punkt 54 wyroku z 9.07.2020 r., C-272/19, VQ p-ko (...), LEX nr 3027775 i powołane tam orzecznictwo). Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej, co do zasady nie rozstrzygał o prawidłowości przyjętego w polskim porządku prawnym modelu wyboru członków Krajowej Rady Sądownictwa, ponieważ ta materia nie została objęta unijnymi regulacjami. Są to przepisy ustrojowe państwa członkowskiego. (...) oceniał natomiast to, czy efekt sposobu wyboru regulowanego przez prawo krajowe prowadzi do zagwarantowania danej jednostce prawa do rozpoznania sprawy przez niezawisły i bezstronny sąd ustanowiony uprzednio na mocy ustawy. Są to dwie różne perspektywy. Innymi słowy, prawo UE przyjmuje perspektywę obserwatora z punktu widzenia praw jednostki i ocenia skuteczność danego mechanizmu, jedynie pod kątem możliwości oddania sporu pod osąd bezstronnego i niezwisłego sądu. Poza spektrum normowania tegoż prawa i jego wykładni pozostają natomiast kwestie związane z samym tylko ustrojem. One mogą mieć znaczenie tylko o tyle, o ile w konkretnych przypadkach mogą przekładać się na prawo jednostki do rozpoznania sprawy przez niezawisły i bezstronny sąd. Aby zatem poddać analizie brak bezstronności i niezawisłości danej osoby tworzącej skład sądu należy określić czynniki zależności danych sędziów od czynników zewnętrznych oraz od ich neutralności względem ścierających się przed nim interesów (tak też: punkt 59 wyroku (...) z 9.07.2020 r. sygn. C-272/19). Rzecz w tym, że jeżeli sędzia ma tracić przymiot niezawisłości to zawsze dzieje się to na rzecz czegoś. Musi zatem pozostawać w jakimś stosunku zależności z jakąś konkretną grupą lub interesem politycznym czy ekonomicznym. Aby jego niezawisłość była zagrożona musi istnieć, choćby, hipotetyczna zależność od kogoś lub jakiegoś interesu. Może to być, także stosunek lojalności wynikający np. z jakich szczególnych korzyści sędziego na skutek działalności władzy wykonawczej lub ustawodawczej. W zapatrywaniu sądu, jeżeli domniemanie co do utraty niezawisłości o którym mowa w poprzednim akapicie polega na istnieniu stosunku zależności pomiędzy awansowanym sędzią, a Krajową Radą Sądownictwa, która w zapatrywaniu znacznej części judykatury jest organem związaną z władzą polityczną to przecież ta władza polityczna nie jest abstrakcyjna, ale bardzo konkretna. Jest tworzona przez ludzi znanych z imienia i nazwiska realizujących określone interesy. Należy taką zależność określić i wskazać na czym ona ma polegać. W obecnych warunkach trudno wyobrazić sobie taką zależność polityczną od władzy wykonawczej i ustawodawczej za pośrednictwem członków Krajowej Rady zważywszy na to, że obecni członkowie rady zostali wybrani przez Sejm poprzedniej kadencji, w którym parlamentarna większość obecnie pozostaje w opozycji. Niemniej sąd tego nie wyklucza, ale wniosek w tym zakresie nie naprowadza żadnych okoliczności.

Z powodu konieczności określenia konkretnych zależności dotykającej osoby sędziego - przyjmując za trafny pogląd o nieprawidłowym kształcie rady sądowniczej – nie może to prowadzić do pozbawienia a priori wszystkich sędziów powołanych z udziałem wadliwie ukształtowanego organu pozbawienia przymiotu niezawisłości i bezstronności. Ten przymiot jest immamentnie związany z zależnością od konkretnych czynników. Brak tych zależności powoduje, że nie sposób mówić o braku bezstronności i niezawisłości. Z tych przyczyn ustawodawca chcąc implementować w polski porządek prawny instrumenty pozwalające na weryfikację tych czynników zgodnie z orzecznictwem UE wprowadził do polskiego porządku prawnego ustawą z dnia 9 czerwca 2022 r. o zmianie ustawy o Sądzie Najwyższym oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2022 r., poz. 1259) instytucję, z której korzysta w tej sprawie wnioskodawca. Z tych samych przyczyn instytucja ta pozwala na kwestionowanie wymogów niezawisłości i bezstronności tylko o tyle, o ile w okolicznościach konkretnej sprawy i jej charakteru może to doprowadzić do naruszenia standardu niezawisłości lub bezstronności (art. 42a § 3 in fine pusp). Przytoczenie tych okoliczności oraz dowodów na ich poparcie jest wymogiem formalnym od którego zależy dopuszczalność wniosku, co wynika z § 7 wspomnianego artykułu. Ma to na celu sprokurowanie wnioskodawcy do osadzenia zależności, która ma mieć w jego ocenie wpływ na orzecznika - w ramach okoliczności dotyczących konkretnej sprawy lub interesów jednej ze stron. Zwracał też na to uwagę SN w uzasadnieniu uchwały na którą powołuje się wnioskodawca (zob. punkt 50 uzasadnienia).

Natomiast w tej sprawie wnioskodawca nie naprowadził takich twierdzeń. Jego twierdzenie opiera się na założeniu, że sam udział w procedurze nominacyjnej prowadzi do braku bezstronności i niezależności. Jest to pogląd, który nie może się ostać, ponieważ nie naprowadza żadnych okoliczności świadczących o jakichkolwiek zależnościach sędzi referent od interesów jednej ze stron. Niemniej, gdyby ten pogląd podzielić, to należałoby sędzię de facto pozbawić prawa i obowiązku sprawowania wymiaru sprawiedliwości w każdej ze spraw jaką powierzono jej do osądzenia. Ten argument bowiem uzasadniałby jej wyłącznie od każdej z powierzonych jej do osądzenia spraw. Byłoby to równoznaczne z pozbawieniem prawa i obowiązku sprawowania wymiaru sprawiedliwości. Jest to w zapatrywaniu sądu w niniejszym składzie nie do pogodzenia z zasadą nieusuwalności sędziów, wyrażoną w art. 180 ust. 1 i 2 Konstytucji RP. Należy przy zaznaczyć, że istotą zasady nieusuwalności jest zapewnienie sędziemu gwarancji tego, że po powołaniu przez Prezydenta będą wykonywać bez przeszkód funkcje orzecznicze w danym sądzie i w danym czasie (tak: punkt 3.3 uzasadnienia wyroku TK z 15.01.2009 r., sygn. K 45/07).

Właśnie w celu realizacji tej zasady – jako gwarancji niezawisłości sędziowskiej – ustanowiono w art. 42a § 1 pusp zasadę, zgodnie z którą w ramach działalności sądów niedopuszczalne jest kwestionowanie umocowania sądów i trybunałów, konstytucyjnych organów państwowych oraz organów kontroli i ochrony prawa. Jest to w pełni uzasadnione zważywszy na to, że pozbawienie de facto sędziego możliwości sprawowania wymiaru sprawiedliwości może nastąpić wyłącznie w granicach zakreślonych Konstytucją zgodnie z zasadą nieusuwalności sędziów. Wykorzystywanie dla tego celu instytucji ustanowionej w art. 42a §5 pusp jest obejściem tych zasad. W tych okolicznościach służyłoby to do usankcjonowania – na potrzeby tej sprawy – stanu zgodnie z którym skład sądu z udziałem sędzi, której wyłączenia się domaga nie stanowi sądu uprzednio ustanowionego ustawą i to bez badania jej przymiotów bezstronności i niezawisłości. Tak jak gdyby powołanie jej na stanowisko sędziego nie miało miejsca. Liczyłoby się bowiem tylko to, że udział w jej powołaniu miała Krajowa Rada Sądownicza, ukształtowana niezgodnie z art. 187 Konstytucji. Takiej możliwości art. 42a § 5 pusp stronom nie daje. Nie służy on badaniu kwestii prawidłowości samego powołania, ale tylko tego, czy okoliczności, w jakich doszło do takiego powołania, uzasadniają poważne wątpliwości co do bezstronności i niezawisłości danej osoby w ramach konkretnej sprawy. Odpowiednikiem powyższego przepisu w ramach Sądu Najwyższego jest art. 29 ustawy o Sądzie Najwyższym. Na kanwie tego artykułu i tego samego problemu postanowieniem z 11 stycznia 2024 roku w sprawie o sygnaturze akt I ZB 73/22 zadano pytanie prejudycjalne zawisłe w sprawie pod sygn. C-96/24. W tej sprawie sąd pytający zwraca właśnie uwagę to, że w istocie rzeczy art. 29 ustawy o SN czyni niedopuszczalnym badanie, czy sąd ustanowiono w danej sprawie jest sądem ustanowionym uprzednio zgodnie z ustawą – niezależnie od okoliczności sprawy (zob. punkt 6 uzasadnienia postanowienia w przedmiocie zadania pytania). Sprawa ta dotychczas się nie zakończyła. Natomiast w zapatrywaniu sądu w niniejszej sprawie takie rozumienie powyższego przepisu pozwalające na kwestionowanie prawidłowości samego tylko powołania stoi w jaskrawej sprzeczności z zasadą wyrażoną w art. 180 ust. 1 i 2 Konstytucji, która ma zastosowanie do sędziego od momentu nawiązania stosunku służbowego sędziego co miało miejsce po wręczeniu jej aktu powołania.

Reasumując, wniosek powoda musiał podlegać odrzuceniu na podstawie art. 42a § 8 pusp dotyczy on bowiem kwestii, która w trybie tego artykułu badana być nie może - samej tylko zgodności z ustawą procedury powołania sędziego. Nie ma przy tym znaczenia negatywna ocena wnioskodawcy postawy sędzi, która brała udział w procedurze przed Krajową Radą Sądownictwa. Ocena ta - w tej sprawie bowiem jest determinowana - nie przez pryzmat okoliczności danej sprawy, ale samej tylko negatywnej oceny tej rady. Dopuszczenie możliwości podważania powołań sędziowskich w trybie tej procedury w oderwaniu od okoliczności sprawy i interesów stron – w ocenie sądu orzekającego w niniejszym składzie – stanowiłoby złamanie zasady nieusuwalności sędziów, według, której zarówno prawem, jak

i obowiązkiem sędziów jest sprawowanie wymiaru sprawiedliwości. Prowadziłoby to również do podważenia sensu istnienia procedury zaskarżania uchwał Krajowej Rady Sądownictwa o przedstawieniu wniosku o powołanie sędziego, skoro skuteczność takiego powołania – w ramach niniejszej procedury - mogłaby być następnie kwestionowana w każdej sprawie rozpoznawanej przez powołanego w ten sposób sędziego. Prowadziłoby to do możliwości wyłączenia od orzekania w każdej sprawie oddanej takiemu sędziemu pod osąd.

***

Odnosząc się do żądania powoda o rozpoznanie wniosku przez sędziego, w którego procedurze powołania nie brała udział Krajowa Rada Sądownictwa w składzie ukształtowanym ustawą z dnia 8 grudnia 2017 r. o zmianie ustawy o Krajowej Radzie Sądownictwa oraz niektórych innych ustaw, sąd wskazuje, że obecny stan prawny przewiduje w tym zakresie szczególne rozwiązanie, które zostało w tej sprawie zachowane. Wniosek został bowiem rozpoznany w składzie zgodnym z treścią § 43 ust. 1b pkt 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 18 czerwca 2019 r. - Regulamin urzędowania sądów powszechnych (Dz. U. z 2024 r. poz. 867).

Uzasadnienie postanowienia o odrzuceniu wniosku sporządzono z urzędu na podstawie art. 397 § 2 kpc w zw. z art. 42a § 14 pkt 1) pusp.

/-/ Tomasz Rybski